تب و تشنج در کودکان

 

تب و تشنج چیست و چه زمانی بروز می کند؟

یکی از بیماری هایی که در بین کودکان از شیوع و گستردگی بالایی برخوردار بوده و والدین را نگران کرده است، بیماری تب و تشنج در کودکان است. شایع ترین نوع تشنج در کودکان تشنج ناشی از تب یا تب و تشنج یا febrile seizure  می باشد. شیوع این بیماری در کودکان از ۲ تا ۵ درصد متفاوت گزارش شده است. شایع ترین سنی که کودکان بعلت تب دچار تشنج می شوند،  در سال دوم زندگی و بیشتر از 18 تا 24 ماهگی است.

وقتی کودک در محدوده سنی یک ماه تا ۶ سال به هر علتی دچار تب شده میزان تب نیز بیشتر از 4/38 درجه سانتی گراد باشد و بعلت تب دچار تشنج شود، درصورتی که عفونت مغزی مانند مننژیت یا آنسفالیت نداشته باشد، میزان قند، کلسیم و الکترولیتهای خونی طبیعی باشد و سابقه قبلی حمله تشنج بدون تب یا تشنج نوزادی نداشته باشد، به این حالت بیماری تب و تشنج یا تشنج ناشی از تب گفته می شود.

تب و تشنج بر چند نوع است؟

تشنج ناشی از تب به دو نوع ساده و پیچیده طبقه بندی می شود. وقتی تشنج کمتر از 15 دقیقه بوده، در 24 ساعت تنها یک بار رخ دهد و نوع تشنج به صورت منتشر با درگیری هر دو نیمکره مغز باشد، تشنج ناشی از تب ساده یا simple نامیده می شود. این نوع از تشنج ناشی از تب اغلب خوش خیم بوده و عوارض مغزی ندارند.

اگر تشنج همراه با تب بیشتر از 15 دقیقه بوده، از نوع کانونی بوده و منتشر نباشد و یا اگر در 24 ساعت مکرر اتفاق بیفتد به آن تشنج با تب پیچیده یا complex گفته می شود که مهمتر بوده و بررسی تشخیصی بیشتری نیاز دارد.

علت تشنج با تب چیست؟

تجربه نشان داده است که تب و تشنج در کودکانی بیشتر بروز می کند که سابقه خانوادگی این بیماری را دارند. همچنین بررسی ها و تحقیقات آزمایشگاهی ثابت نموده است که جهش در ژنهای کانال سدیم، پتاسیم و رسپتور GABA با بروز تشنج ناشی از تب ارتباط دارد.

مواردی مانند وجود سابقه تب و تشنج در فامیل درجه یک یا دو بیمار، شرح حال سابقه بستری بیش از ۳۰ روز در دوره نوزادی و وجود تأخیر تکامل حرکتی و ذهنی در کودک موجب افزایش احتمال ابتلا به تشنج ناشی از تب می شود.

آیا تب و تشنج با بیماری صرع ارتباط دارد؟

تشنج ناشی از تب خطر بیشتری برای ابتلا به صرع ایجاد نمی کند و تنها حدود ۲ تا ۱۰ درصد مبتلایان به تب و تشنج، در طی دو سال بعد مبتلا به صرع می شوند. البته در انواع تب و تشنج ساده خطر ابتلا به صرع کودکان مانند افراد جامعه است مگر اینکه فاکتورهای خطر ابتلا به صرع را داشته باشد که در اینصورت گاه تا 35 درصد آنها دچار صرع می شوند.

فاکتورهای خطر ابتلا به صرع شامل تأخیر تکامل حرکتی و ذهنی، تشنج از نوع کمپلکس، سابقه خانوادگی صرع و بروز تشنج در زمان کمتر از یکساعت از زمان شروع تب می باشد. بیماری تب و تشنج خوش خیم بوده و به جز در انواع حمله طولانی مدت آن عوارض عمده ای ندارد.

مهمترین عوارض تشنج ناشی از تب چیست؟

مهمترین عوارض تب و تشنج، وجود عفونت سیستم مغزی نخاعی است. حدود ۲ تا ۵ درصد کودکان مبتلا به تب و تشنج دچار عفونت سیستم اعصاب مرکزی هستند، لذا اولین اقدام ارزیابی های لازم برای تشخیص مننژیت و آنسفالیت مغزی است.

علایمی که بیشتر در کودکان مبتلا به مننژیت به عنوان مهمترین عوارض تب و تشنج دیده می شود شامل این موارد هستند: مراجعه به کلینیک طی ۴۸ ساعت اخیر، بروز تشنج حین ورود کودک به اورژانس، تشنج جزئی که فقط یک اندام کودک را مبتلا نموده است و وجود سفتی گردن حین معاینه اولیه کودک.

اقدامات تشخیصی در کودک مبتلا به تب و تشنج چیست؟

همانگونه که اشاره شد، مهمترین اقدام تشخیصی در تب و تشنج، تشخیص عفونت داخل مغزی است. برای تشخیص عفونت داخل مغزی لازم است ابتدا اقدام تشخیصی به نام LP انجام شود که بی خطر بوده و سپس مایع مغزی نخاعی برای بررسی به آزمایشگاه ارسال شود.

همه کودکان کمتر از ۱۲ ماه، کودکان ۱۲ تا ۱۸ ماه که بی حال و ناخوش هستند، وقتی تشنج از نوع کمپلکس (بیش از یک حمله در ۲۴ ساعت، زمان تشنج بیش از ۱۵ دقیقه و تشنج کانونی با درگیری یک اندام) باشد و در کودک بالای ۵ سال که برای اولین بار دچار تب وتشنج شود، انجامLP ، برای بررسی مایع مغزی نخاعی لازم است.

آیا در تب و تشنج  انجام نوار مغز و تصویربرداری مغزی لازم است؟

در تب و تشنج اگر بیمار تأخیر تکاملی داشته باشد و نیز در صورت ابتلا به تشنج از نوع کمپلکس به نظر می رسد انجام الکتروآنسفالوگرافی یا نوار مغز بسیار کمک کننده است. انجام تصویربرداری مغزی در موارد معاینه عصبی غیرطبیعی، وجود امواج صرعی در نوار مغز و سابقه تشنج طولانی و پایدار ضروری می باشد.

در ۳۰ تا ۴۰ درصد موارد کودکان مبتلا به تشنج طولانی ناشی از تب (زمان تشنج بیش از ۲۰ تا ۳۰ دقیقه)، ضایعاتی در ناحیه تمپورال مغزی وجود دارد که در آینده منجر به صرع لوب تمپورال می شود.

درمان تب و تشنج چیست؟

آنچه در درمان بیماران مبتلا به تب و تشنج مهم است بررسی علت تب در کودکان مبتلا و کنترل آن و همچنین مصرف داروهایی مانند دیازپام یا کلوبازام خوراکی حین تب می باشد.

همچنین می توان از ژل دیازپام حین حمله تشنج ناشی از تب استفاده نمود. گاه در بیماران خاصی که فاکتورهای خطر بروز صرع دارند، یا درصورت مشاهده امواج صرعی در نوار مغز و با تجویز پزشک فوق تخصص مغز و اعصاب کودکان داروهایی مانند فنوباربیتال یا سدیم والپروآت تجویز می شود.